III Edycja Konkursu

Celem projektu jest propagowanie idei otwartości i współpracy między młodzieżą z różnych krajów i rzeczywistości, o innych doświadczeniach z okresu pandemii. Punktem wyjścia do wspólnych działań twórczych jest ilustracja do książki „Have a Look”. Książka stanowi niejako pamiętnik z czasów, kiedy jedynym kontaktem ze światem młodych ludzi był widok z okna.

 

Have a look – broszura

Have a look – książka obrazowa

 

Realizacja projektu rozpoczęła się we wrześniu 2021 roku. Na spotkaniach roboczych został zbudowany harmonogram działań projektu. Opracowane zostały: zaproszenie do udziału w projekcie, ankieta rekrutacyjna i regulamin udziału w projekcie oraz baner i materiały informacyjne o projekcie na stronę internetową szkoły. Została sporządzona lista tytułów książek do zakupienia w ramach projektu. Równolegle były prowadzone rozmowy z zaproszonymi do udziału w projekcie gośćmi, ilustratorami książek. Niestety, swojego udziału nie potwierdziło dwoje z zaproszonych ilustratorów. Finalnie nawiązana została współpraca z Joanną Concejo i Luciano Lozano, wybitnymi ilustratorami książek wydawanych na całym świecie.

 

4 października 2021 roku odbyło się pierwsze z cyklu zaplanowanych spotkań dotyczących analizy książki obrazowej. Spotkania poprowadziła dr Magdalena Sikorska, adiunkt w Katedrze Filologii Angielskiej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, która zajmuje się literaturą wizualną, książkami obrazkowymi, komiksem, literaturą ilustrowaną i formami eksperymentalnymi łączącymi słowo i obraz. Jej zainteresowania naukowe dotyczą również literatury i kultury dziecięcej i młodzieżowej. W czasie spotkań została przeprowadzona analiza niezwykłych książek obrazowych. Uczniowie poznali rodzaje narracji wizualnej, znaczenie wyboru techniki plastycznej, sposoby kadrowania i komponowania obrazu, znaczenia metafory, skojarzeń i interpretacji.

 

Analiza merytoryczna i formalna różnych książek ilustrowanych opartych o zbiory własne, a także biblioteki szkolnej z tzw. pakietu BOB (Box of Books) pozwoliła uwrażliwić uczniów na otwartość interpretacyjną jaka zawarta jest w dobrej ilustracji. Dr Sikorska dokonała prezentacji i analizy wybranych książek m.in.: „Wolves” Emily Gravett, „The world belongs to you” Riccardo Bozzi, „Night” Junuka Deshpande, „Poka i Mina. W muzeum” Kitty Crowther, „O tym można rozmawiać tylko z królikami” Anna Hoglund, „Sunshine” Jan Ormerod, „Bebe lezard, bebe bizarre” Hye-sook Kang, „Room in the heart, BIUM” Iwony Chmielewskiej. Wartością tych warsztatów była praca z książkami z prywatnych zbiorów, gdzie dzięki pokazowi poprzez wizualizer możliwy stał się bezpośredni kontakt z tymi cennymi pozycjami wydawniczymi.

 

Drugie spotkanie poświęcone było analizie i interpretacji książek ilustrowanych. Dr Sikorska z perspektywy literaturoznawcy i badacza książki obrazkowej wybrała do omówienia kilka przykładów między innymi książkę „Czerwony Kapturek” Joanny Concejo. Był to niezwykle ciekawy wstęp do spotkania z ilustratorką Joanną Concejo, która opowiedziała o tej samej pozycji z perspektywy autora i twórcy ilustracji. 

 

Pani Joanna Concejo jest autorką lustracji m.in.: do „Zagubionej duszy", za którą wraz z Olgą Tokarczuk otrzymała wyróżnienie Bologna Ragazzi Award 2018 w kategorii Fiction. Concejo zatrzymuje w obrazach bogatych w detale i przepełnionych melancholią - pojęcie czasu. Ilustracje nie tyle towarzyszą tekstowi Olgi Tokarczuk, ile odsłaniają ukryte lub nieobecne – znaczenia.

 

W czasie spotkania zostały omówione zagadnienia warsztatu pracy ilustratora, narzędzi, sposobów pracy i metod jej organizacji. Pani Concejo opowiadała o procesie tworzenia ilustracji w oparciu o przykłady książek min.: „M jak Morze”, „Czerwony Kapturek” oraz „Dym”. Młodzież licznie pytała o sposoby tworzenia ilustracji i narzędzia jakimi się posługuje, pojawiły się również pytania o sposoby walki z krytykiem wewnętrznym i o ulubionych artystów. 

 

 

 

 

25 października 2021 roku odbyło się spotkanie z Katarzyną Klejna z Wydawnictwa „TAKO”. Podczas spotkania uczestnicy dowiedzieli się o możliwościach współpracy z wydawcą i sposobach wydania autorskiej książki. Katarzyna Klejna opowiedziała o procesie pracy nad wydaniem książki przez wydawcę, o planowaniu tytułów wydawniczych i o tym jak funkcjonować na rynku wydawniczym książek ilustrowanych. Wydawnictwo po spotkaniu przesłało szkole dwa kartony książek dla uczestników projektu. 

 

W ramach projektu powstała witryna, na której zebrane są przykłady różnorodnych interpretacji historii o Czerwonym Kapturku „1000 sposobów wizualnej interpretacji tekstu literackiego”. Podczas warsztatów uczniowie analizowali materiały pozyskane ze strony gallery.picturebookmakers.com

 

W listopadzie odbyło się spotkanie i analiza książki pt. „I am the Island” Bruno Nunes Coelho. W grudniu uczestnicy projektu przeprowadzili zdalnie rozmowę z ilustratorem na temat procesów twórczych, które zachodzą podczas tworzenia dzieł plastycznych ilustrujących teksty literackie.

 

W wyniku współpracy wewnętrznej w szkole, uczniowie wykonali osobiste szkicowniki w celu promowania nawyku prowadzenia codziennych notatek wizualnych. Z przekazanych szkole ścinków papieru z drukarni, uczniowie stworzyli notatniki i zaprojektowali banderole. W ten sposób powstały szkicowniki w różnych formatach, z różnorodnymi rodzajami papieru. Te działania już poza projektem będą kontynuowane w opracowanym merytorycznie cyklu spotkań promujących codzienne szkicowanie jako ideę rozwoju wrażliwości twórczej i kreatywności.

 

 

W styczniu 2022 roku odbyło się ostatnie z zaplanowanych spotkań z ilustratorami i autorami książek. O swoim procesie twórczym i swoich książkach opowiadał Luciano Lozano, hiszpański ilustrator. Zadebiutował na międzynarodowym rynku wydawniczym książką „Operacja Alfabet”, która od dekady cieszy czytelników na całym niezwykłymi ilustracjami łączącymi rysunek piórkiem, akwarelę i rysunek kredką. Obecnie Lozano wydaje swoje książki na rynkach amerykańskim, angielskim, europejskim i na wschodzie Europy. W czasie spotkania ilustrator prezentował przykłady szkiców i projektów wstępnych do swoich książek, opowiadał o inspiracjach, w jaki sposób tworzy postaci i miejsca akcji. Opowiadał również o realiach pracy w zawodzie ilustratora, o swojej osobistej drodze do zawodu oraz przekazywał wskazówki dla młodych ilustratorów.

 

 

Imponujące są efekty tego międzynarodowego projektu, które uwrażliwiły uczniów na otwartość interpretacyjną, jaką zawiera dobra ilustracja oraz na budowanie relacji. Podczas finału została zaprezentowana publikacja „Have a Look”, zaprojektowana i wydana przez uczniów oraz broszura know-how zawierająca zbiór informacji, rekomendacji i dobrych praktyk dotyczących rozwoju w zawodzie ilustratora. Zaangażowana w działania projektu biblioteka szkolna została wzbogacona o wyjątkowy zestaw ponad stu pięćdziesięciu książek ilustrowanych i tematycznych, wybranych w oparciu o zainteresowania młodzieży i aktualne tendencje na międzynarodowym rynku wydawniczym i rekomendacje zaproszonych do udziału w projekcie gości.

  

 

Dzięki współpracy z Franciszkiem Otto, udało się zaprezentować uczestnikom projektu bezpłatne narzędzie do tworzenia fontu autorskiego (fontforge.org). Pan Otto przygotował film instruktażowy demonstrujący w jaki sposób przygotować i obrobić materiał graficzny i ostatecznie wygenerować font. Dzięki tej formie prezentacji materiał trafił do wszystkich uczestników w projekcie włącznie z ilustratorami z zagranicy. Powstały cztery kroje pisma, które twórcy zgodzili się udostępnić do powszechnego użytku. Font nazywa się “Hava a look One, Two, Three i Four” i jest patchworkiem składającym się z osobowości i charakterów twórczych uczestników projektu. Pani Monika Pyszczyńska, mimo, że zawodowo zajmuje się aranżacją wnętrz jest ogromną entuzjastką introligatorstwa. Wiedza i pasja edukatorki sprawiły, że uczniowie skorzystali z dobrego warsztatu techniki tworzenia prostych i efektownych opraw książkowych. Kolejnym z cyklu spotkań wokół książki był wykład Pani Agaty Ciesielskiej-Shovkun o książce artystycznej, podczas którego uczestnicy dowiedzieli się o różnicach między książką użytkową, a artystyczną. Wiele przykładów prac pochodzących z całego świata miało na celu zainspirować uczestników do nieszablonowego myślenia o książce, jej funkcjonalności i formie artystycznej. Warsztaty metodą Antona van Hertbruggena miały na celu zapoznać uczestników z metodą pracy holenderskiego ilustratora reprezentującego młode pokolenie twórców. Praca warsztatowa realizowana była w oparciu o książkę “Pies, którego Nino nie miał”. Po zapoznaniu się z warsztatem pracy, techniką i właściwościami materiałów dokonaliśmy analizy etapów procesu twórczego autora książki. Każdy z kolorów wykorzystanych w ilustracji odpowiada czarno-białej kliszy realizowanej za pomocą kredki, tuszu, ołówka lub innego dowolnego narzędzia. Część uczestników wykorzystywała laserunkowe właściwości narzędzi, inna pracowała z materiałami wysoko kontrastowymi. Dzięki unikatowości procesu efekt końcowy jest zawsze nie do końca przewidywalny. Wiele prac zachwycało wrażliwości i bogactwem środków plastycznych. 

  

 

 

Efektem projektu jest uzupełnienie zbiorów bibliotecznych. Zakupiono do biblioteki szkolnej łącznie 156 pozycji książkowych plus 7 publikacji w wersji cyfrowej. Wśród zakupionych wydawnictw znajdują się książki dotyczące teorii ilustracji, podręczniki z tego zakresu, a także przykłady gotowych publikacji ilustrowanych autorów z całego świata. Powstała również Broszura ILUSTRACJA, która jest efektem spotkań z ilustratorami zaproszonymi do projektu i zawiera szereg informacji związanych zarówno z procesem twórczym jak i blokadą, impasem, kreatywnością i w efekcie końcowym postawą twórczą. Projekt ten jest kontynuowany i obecnie trwają prace nad trzecią częścią. W środowisku szkolnym projekt jest dystrybuowany wśród uczniów w formie zina. Jest to łatwa i tania forma wydawnicza. Ma charakter kieszonkowy więc każdy z uczniów może broszury nosić przy sobie.

 

 

 

Praca nad książką trwała dwa miesiące. Kluczowym elementem było zakończenie projektowania fontów. Stworzony został logotyp projektu, który stanowi kluczowy element na okładce książki. Wielokrotnie tworzony był układ ilustracji aby oglądając je po sobie odkryć możliwie najbogatszy pod względem różnorodności przekrój patrzenia na wspólny temat czyli „widok z okna”. Punktem wyjścia do stworzenia całej publikacji był motyw okna rozrysowany na rozkładówce. Zarówno ilustratorzy z Polski jak i Europy mieli możliwość zinterpretowania obiektu w dowolny sposób. Dzięki temu powstał cykl autorskich i unikalnych interpretacji widoku z okna. Największym zaskoczeniem była współpraca między twórcami. Z pozornie szkicowo zaczętych ilustracji powstały bogate plastycznie i pod względem narracyjnym opowieści o tym jak zróżnicowanym doświadczeniem był czas pandemii. W projekcie wzięli udział ilustratorzy z Polski, Niemiec, Anglii, Portugalii, Bułgarii. Realizacja projektu nauczyła uczniów, że warto poszukiwać różnych punktów patrzenia na świat i dostrzegać możliwości jakie mogą wynikać z ograniczeń. 

 

 

„W trakcie spotkań projektu „Have a look” najbardziej doceniłam kontakt z profesjonalnymi ilustratorami, którzy chętnie dzielili się z nami swoimi doświadczeniami. Dzięki temu mogłam dowiedzieć się, jak od wewnątrz wygląda praca ilustratora nie tylko w Polsce, ale też za granicą” – mówi Aurelia, uczestniczka projektu.

 

„Udział w projekcie jest dla mnie czymś nowym, nieznanym i niesamowicie ekscytującym. Spotkania na żywo oraz te online są prowadzone w ciekawy i przystępny sposób. Nauczyłam się m.in.: tego, jak wygląda świat wydawnictw, jakimi technikami posługują się autorzy ilustracji oraz zrozumiałam, że najważniejszą częścią twórczości jest pomysł. Cenię sobie ten projekt głównie ze względu na możliwość posłuchania osób, z którymi na co dzień nie miałabym możliwości się skontaktować. Niestety nie udało mi się znaleźć partnera z zagranicy do współpracy przy rozkładówce, ale odpisało mi kilka osób i to jest dla mnie ważnym doświadczeniem” – pisze Klaudia, entuzjastka ilustracji, biorąca udział w projekcie.

 

 

 

Łukasz Wiese, współprowadzący projekt, kierownik sekcji przedmiotów artystyczno-zawodowych w Zespole Szkół Plastycznych im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.

Dorota Lipowska i Alicja Witkowska, współprowadzące projekt, nauczycielki bibliotekarki w Zespole Szkół Plastycznych im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.

Monika Pyszczyńska, wspierająca projekt absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, nauczycielka aranżacji wnętrz i pasjonatka introligatorstwa 

dr Agata Ciesielska-Shovkun, wspierająca projekt, absolwentka grafiki na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, doktor sztuk pięknych i konserwacji sztuki. Zajmuje się grafiką, malarstwem, fotografią nowymi mediami oraz instalacją.

Franciszek Otto, wspierający projekt, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, nauczyciel projektowania graficznego w Zespole Szkół Plastycznych w Bydgoszczy, grafik i typograf, projektant krojów pism.