„Biały miś, brunatny niedźwiedź”
Od ponad stu lat widok z okien inspirował zakopiańskich artystów. Stąd też uczniowie z Zespołu Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem, z ochotą zgłosili – do trzeciej edycji konkursu Programu Grantowego „Wena” Fundacji Rodziny Staraków pt. „Świat z mojego okna” – projekt pt. „Biały miś, brunatny niedźwiedź”.
Projekt ma realny wpływ - właśnie na widok z okna. W drodze podejmowanych akcji performatywnych: aktywizm w sztuce czy postawy proekologiczne, uczniowie podjęli próbę budowania wizerunku miasta, a w przyszłości już jako artyści chcą czynnie uczestniczyć w zmianie społecznej jaka zachodzi w Zakopanem. Próba była udana, przy czym zmiany mentalne są procesem a nie wynikiem pojedynczego zadania.
https://tpn.pl/poznaj/zwierzeta/niedzwiedz-to-nie-mis
Chcemy, żeby w trakcie realizacji projektu uczniowie zadali sobie pytanie jak chcą, żeby wyglądał ich widok z okna oraz, żeby zdali sobie sprawę z tego, że wpływ na to mają właśnie oni sami – mówi prowadzący projekt nauczyciel Marcin Tas.
Artyści organizujący w projekcie warsztaty – Katarzyna Depta-Garapich i Małgorzata Mirga-Tas oraz nauczyciele zakopiańskiej szkoły plastycznej: Anna Filipczak, Magdalena Wanat i Marcin Tas, omówili z uczniami jego cele i główne idee. Zaprezentowali zdjęcia i filmy, przedstawiające performance artystek przebranych w kostiumy białych niedźwiedzi. Sesje wykonano w górskich plenerach oraz w Galerii Władysława Hasiora w Zakopanem. Uczniowie szczególnie zapamiętali zdjęcia Katarzyny Depty-Garapich przebranej w kostium białego misia, wspinającą się w Tatrach Wysokich. Jesienią 2021 roku, w 100-lecie obecności na Krupówkach kultowego „Białego Misia”, artystki w uszytych samodzielnie strojach białego niedźwiedzia wyruszyły do tatrzańskich lasów i w Tatry Wysokie.
Odbyło się również spotkanie z Bożeną Wajdą, fotografką przyrodniczą, pasjonatką gór i przyrody. Fotografka zaprezentowała uczniom serię fotografii, opowiedziała niezliczoną ilość historii i anegdot dotyczących zwyczajów zwierząt, w tym niedźwiedzia brunatnego. Podzieliła się też doświadczeniem związanym z technikami wykonywania fotografii przyrodniczej.Na warsztatach powstały kostiumy niedźwiedzia brunatnego. Zajęcia poprowadziła wspomniana już wybitna artystka i osobowość: Małgorzata Mirga-Tas, artystka wizualna, malarka, rzeźbiarka, edukatorka, której praca – patchworkowy projekt konkursowy „Przeczarowując świat”," został zaprezentowany w Pawilonie Polskim na Biennale Sztuki w Wenecji. W lutym warsztaty poprowadziła zaś Katarzyna Depta-Garapich, artystka wizualna z Londynu. Młodzież doświadczyła spotkania i pracy twórczej z artystkami światowej klasy.
Ponadto jeden z uczniów, zainspirowany projektem, w ramach swojej pracy dyplomowej, zrealizował cykl krótkich reportaży, z którym zmontuje film w oparciu o ten projekt grantowy.
Finał projektu odbył się 30 maja w Zakopanem i składał się z trzech części. Program rozpoczęła wizyta w Galerii Władysława Hasiora, filii Narodowego Muzeum Tatrzańskiego. Tam została zaprezentowana wystawa pt. „trzysta diabłów zjadłeś…” zaangażowanych w projekt liceum, artystek wizualnych Katarzyny Depty-Garapich i Małgorzaty Mirgi-Tas. Wystawa „trzysta diabłów zjadłeś…” tytułem nawiązuje do opisanej przez Stanisława Witkiewicza opowieści o polowaniu na niedźwiedzia, które zakończyło się szczęśliwie dla zwierzęcia. W prezentowanych na wystawie pracach artystki podejmują – spójny z projektem – wątek niedźwiedzia w różny sposób go interpretując. Wielkoformatowe, kolorowe tkaniny Małgorzaty Mirgi-Tas nawiązują do wzajemnych relacji między ludźmi a dzikimi zwierzętami. W pracach artystki, niedźwiedzie są ukazane jako nierozłączna część dawnego życia społeczności romskiej. Katarzyna Depta-Garapich odnosi się do postaci niedźwiedzia jako metafory stanów przejściowych pomiędzy dzieciństwem a dorosłością oraz radzenia sobie z poczuciem straty. Czarno-białe zdjęcia rodzinne, wydrukowane, na podstawie niedawno odnalezionych negatywów z lat 70 tych XX w. wraz z dorysowanymi przez artystkę niedźwiedziami, układają się w narrację, przedstawiającą proces przemiany głównej bohaterki w niedźwiedzia.
Uczniowie zakopiańskiego liceum na warsztatach z artystkami uszyli kostiumy niedźwiedzi brunatnych, w których 30 maja wyruszyli na Krupówki z akcją performatywną. Działania artystek oraz uczniów zazębiły się i uzupełniły w przesłaniu o wymiarze ekologicznym.
Uczniowie oddali temat Konkursu „Świat z mojego okna”, nawiązując do czasu pandemii, kiedy w Zakopanem nie było turystów, a na ulicach i skwerach zaczęły pojawiać się dzikie zwierzęta. Twórcy w ten sposób przypomnieli o naturalnych atutach tego miejsca, dzikiej przyrodzie i jak turyści powinni korzystać z jej darów, szanując jej prawa. Podczas akcji performatywnej na słynnym zakopiańskim deptaku turyści z niedowierzaniem i lekką konsternacją przyglądali się spacerującym postaciom w kostiumach niedźwiedzia brunatnego, bo zwykle widziany tu jest, biały niedźwiedź.
„Uczniowie lokują swój projekt w kontekście współczesnego Zakopanego, miasta, które miejscami przypomina lunapark zasłaniający szlachetną kulturę zakopiańską. Kostium białego niedźwiedzia i jego popularność w kulturze masowej, specyficznie w kontekście Zakopanego nosi więc cechy karnawałowego odwrócenia ról. Podejmując wątek niedźwiedzia brunatnego uczniowie chcą zwrócić uwagę na wpływ człowieka na środowisko, w którym mieszka oraz infantylne wykorzystanie wizerunku zwierząt do promocji i rozwoju turystyki, która w negatywny sposób wpływa na przyrodę – mówił o projekcie nauczyciel prowadzący - Marcin Tas.
Marsz zakończył się pod Willą Oksza, gdzie w Galerii Sztuki XX wieku miał miejsce wernisaż prac graficznych uczniów z niedźwiedziem jako motywem przewodnim wystawy.
„Dowiedzieliśmy się, że można oddziaływać na lokalne problemy poprzez sztukę. Chcemy mieć wpływ na wizerunek naszego miasta – naturalnego i kulturowego Zakopanego. Jesteśmy zainteresowani działaniami wykraczającymi ponad szkolny program, których efekty są widoczne poza szkolną pracownią. Udział naszego projektu w Konkursie Programu Grantowego „Wena” dał nam taką możliwość” - mówili uczniowie z zespołu projektowego.
W projekcie wzięło udział 25 osób. Wymienieni już wcześniej edukatorzy i artyści oraz uczniowie: Alicja Talaga, Karolina Gawlak-Homernik, Natalia Kwak, Amelia Zgama, Marzena Stopka, Ewa Grobarczyk, Anna Mazur, Gabriela Dziedzic, Martyna Staszel, Aleksandra Zwijacz-Kozica, Weronika Ciastoń, Emma Bachleda-Curuś i Wiktoria Serafin, Karolina Strączek, Mateusz Kowalczyk, Bartosz Gajak, Dawid Plewa, Nikodem Bodziony, Konrad Widyna.
Marcin Tas – nauczyciel prowadzący, obronił dyplom w 2004 roku na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych na Wydziale Grafiki w pracowni plakatu prowadzonej przez prof. Piotra Kunce. Pracuje w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Kenara w Zakopanem w pracowni grafiki.
